Dan primirja u Prvom svetskom ratu – 11. novembar

Povodom obeležavanaja  Dana primirja u Prvom svetskom ratu, u ponedeljak 11. novembra u 11. časova, Jevrejska opština Beograd položiće vence i odati počast srpskim Jevrejima koji su dali živote u borbama za Otadžbinu.

Komemoracija će se održati kod Spomenika Jevrejima stradalim u oslobodilačkim ratovima Srbije 1912-1918, na Jevrejskom groblju u Beogradu. Molitvu za pale srpske Jevreje govoriće Stevan Lanji. Ispred Jevrejske opštine Beograd, obratiće se Aleksandar Nećak.

Srpsko jevrejsko pevačko društvo, hor Braća Baruh će uveličati komemoraciju, izvođenjem prigodnih kompozicija.

U borbama za otadžbinu Jevreji su se borili rame uz rame sa građanima Srbije, požrtvovano i samopregorno. U godinama najtežih ratnih iskušenja 1912-1918, ispoljili su najveću vernost otadžbini i dali najveći doprinos njenom moralnom jedinstvu, nasuprot svim pokušajima neprijatelja da razbije narodnu slogu. Čovek se žrtvuje za ono što voli, a Jevreji su voleli svoju otadžbinu Srbiju i širokogrudost srpskog naroda čija im je demokratija pružila punu slobodu, ravnopravnost i život dostojan čoveka.- piše Mihailo B.u knjiziJevreji za slobodu Srbije 1912-1918

O rodoljublju srpskih Jevreja svedoči Spomenica poginulih i umrlih srpskih Jevreja u balkanskim ratovima 1912-1913. godine i u Prvom svetskom ratu 1914-1918. Spomenica sadrži dugu listu sa imenima, kratkim podacima i fotografijama Jevreja koji su dali svoje živote na frontu, odnosno na vojnoj dužnosti za stvar Srbije i svih naroda Jugoslavije.

„Proglas srpske vlade upućen narodu septembra 1912. o mobilizaciji srpske vojske radi oslobođenja braće na Jugu od petvekovnog ropstva pod Turcima, naišao je na isti, jednodušan oduševljeni odjek u srcima jevrejskih građana kao i kod braće Srba" ,piše beogradski rabin Ignjat Šlang. U sinagogama su priređene molitve za pobedu srpskog oružja i održani dirljivi rodoljubivi govori koji su apelovali na Jevreje vojnike i oficire „da ispune svoje građanske dužnosti prema miloj otadžbini dostojanstveno i verno kao pravi potomci starih Makabeja".

Dok su Jevreji kao vojnici vršili svoju dužnost prema otadžbini na frontu, neboračko stanovništvo je na razne načine učestvovalo u ratnom naporu Srbije. Tako je Jevrejska opština Beograd organizovala vojnu bolnicu sa većim brojem postelja za ranjenike i bolesne vojnike koja je odlično funkcionisala Osim toga, beogradski Jevreji su priređivali manifestacije u cilju održavanja borbenog duha i morala, kao i u znak solidarnosti sa svojom srpskom braćom, te radi prikupljanja priloga za žrtve rata. Jednu takvu manifestaciju zabeležio je beogradski list „Pijemont" (broj 352 od 23. XII 1913), pod naslovom „Beogradski Jevreji za Invalidski fond Sveti Đorđe". U napisu se ogleda ona atmosfera oduševljenog rodoljublja i uzajamne ljubavi i poštovanja u kojoj su bili sjedinjeni Srbi pravoslavni i „Srbi mojsijevci". – iz knjige Jevreji za slobodu Srbija 19123-1918. Mihailo B. Milošević.

Spomenik podignut u Beogradu srpskim Jevrejima poginulim u ratovima 1912-1918. predstavlja kombinaciju srpskih i jevrejskih simbola, simbolizuje jedinstvo dva naroda i svedoči o doprnosu Jevreja u očuvanju države u kojoj su živeli.

Obeležje je nepunu deceniju posle Velikog rata podigla Jevrejska opština Beograd, od novca koji su prikupili rođaci i prijatelji poginulih. Spomenik je delo arhitekte Samuela Sumbula, a izrađen je u radionici kamenoresca Josifa Dajča. Obojica su bili istaknuti pripadnici jevrejske zajednice i imena su im ispisana na kamenim stubovima ograde obeležja.

Spomenik je karakterističan jer predstavlja kombinaciju srpskih i jevrejskih simbola. U središtu polukružnog platoa je obelisk visok osam metara, sa četiri stuba. Na piramidalnom vrhu nalazi se dvoglavi orao, a ispod njega srpski grb sa četiri ocila. Jedna orlova glava gleda u nebo, odnosno u slobodu, dok je druga pognuta ka zemlji i simbolično tuguje sa narodom. Na dnu je motiv srpske šajkače, sablje i puške, a ispod je Davidova zvezda. Na ivicama platoa su takođe karakteristični simboli judaizma, beli lavovi, iza kojih su grobovi poginulih. Zadnji deo spomenika zatvoren je sa trapezoidnim kamenim masivom, koji se sastoji od pet ploča sa dve plamene svetiljke, jevrejskog simbola neprekidnog pomena umrlima. Na središnim pločama je isklesana posveta poginulima, a na dve bočne uklesana su imena poginulih ratnika.